Het West-Europese dieet is ontzettend eenzijdig en ongezond: twee keer per dag een broodmaaltijd, waarbij er van alles óp dat brood wordt gekwakt aan boter, vleeswaren, kaas, eieren en zoetigheid en één warme maaltijd bestaande uit aardappelen, nog een andere groente en vlees gedrenkt in vette jus uit een pakje. Als dessert chemische vla en bij die broodmaaltijden glazen vol melk. Tussendoor bakken vol slappe koffie, slappe thee, (roomboter)koekjes en water. Hoogstens één keer per dag fruit en ‘s avonds voor het slapengaan nog een paar glazen alcohol. Kinderen krijgen ranja of goedkoop ‘vruchtensap’ à la Wickey.
Vind je het gek dat bijna iedereen aan hart- en vaatziektes lijdt en anders wel aan diabetes, spijsverteringsklachten of obesitas met zo’n dieet? Gooi nog maar een hoop werkstress daarbij en zie de bevolking ziek wegkwijnen. Mensen die moderner eten, drinken zich laveloos aan water en groene thee en eten alles mager: zuivel, vlees, jus en sauzen … Ze sporten zich suf om maar te lijken op die psychisch labiele (drugsverslaafde) Amerikaanse anorexiamodellen en putten hun lichaam volledig uit met kokosolie, muesli met hennepzaad en meer onvoedzame modegrillen.
Natuurlijk is mode cool en wil je bij-de-tijds zijn. Logisch! Maar niet alles wat modern is, is ook goed voor je. Bakken vol met plastic waterflessen leegdrinken en je er verder niet om bekommeren is níet cool, om maar een voorbeeld te noemen. Het water uit de kraan vertrouw je niet, maar dat uit een ‘bron’ die er recht tegenover staat en waar exact hetzelfde water uit komt, betaal je met goud. Je neemt de zeer milieuvervuilende verpakking voor lief. Vervolgens vind je het erg dat zoveel waterdieren in ons plastic stikken! Drink dus liefst niet zoveel mineraalwater en koop niet zoveel driedubbel verpakte online spullen: probleem opgelost. Ik heb al verteld waarom zoveel water drinken niet goed is.
Nu het mediterrane dieet. Daarmee wordt héél officieel het traditionele dieet van het Griekse eiland Kreta bedoeld, maar ik neem het wat breder: een heleboel mediterrane voeding is namelijk oergezond. Tegenwoordig eten veel mensen in het zuiden trouwens een stuk minder gezond. Ze zijn ook bevlogen door de idee dat je liters water moet drinken en superfood moet eten, want dat hun eigen traditionele voeding dik maakt. Ze moeten nu naar Europese standaarden werken, dus van 8 tot 5 in plaats van van 7 tot 2 en een paar keer per week van 5 tot 8 in de vooravond. Geen ontspannende siësta meer, geen vrije tijd op de heetste uren van de dag en een hoop stress extra, want in de meeste van deze landen kent men geen lunchpauze op het werk. Mensen gaan tussen het werk door even om de hoek een gegrillde sandwich halen en hongeren zichzelf uit, net zoals de mensen hier. De lunch wordt verplaatst naar 6 uur en het avondeten naar 11 uur ‘s avonds. We moeten dus wel even naar het platteland om de gezonde eetgewoontes terug te vinden.
Traditioneel mediterraan ontbijt is eerst een kop sterke byzantijnse koffie met een klein glaasje water daarbij. In Frankrijk en Italië nemen mensen vaak espresso met kaakjes als ontbijt, dus dat neem ik even niet als voorbeeld. Het ontbijt van de Griekse goden bougátsa kun je wél als voorbeeld stellen! Of eerst sterke koffie en daarna een kom stevige yoghurt (Griekse, Bulgaarse …) met honing. Koerden eten vaak zelfs zeer uitgebreid brood met salade bij de yoghurt met honing. Je dient hierbij wel te bedenken dat deze mensen na dat ontbijt de hele dag lichamelijke arbeid gaan verrichten op het land. We passen het dieet daarom een beetje aan! In veel mediterrane landen heb je van die leuke tentjes waar je ‘s ochtends je koffie kunt halen, eventueel aangevuld met een zoet of hartig bladerdeeg’broodje’.
Okee, waarom hamer ik nou steeds zo op die stérke koffie en thee? Awel … toen ik voor het eerst in mijn vaderland (Griekenland) kwam, viel het me op dat de mensen daar niet twéé koppen koffie namen, maar één. Uiteraard vroeg ik naar de reden en verbazing was mijn deel: waarom zou je twéé koppen koffie nemen? Eén is toch genoeg? Mijn reactie dat je toch ook niet op één been kunt lopen, leverde daverende lachsalvo’s op, maar zeker geen begrip. Ik denk dat Nederlanders trouwens óók geen twee koppen espresso of byzantijnse koffie zouden nemen, want die koffie is daar simpelweg te sterk voor. Je hebt al je caffeïne al binnen met één kop en je neemt er een paar slokken water bij. Zelfde geldt voor thee, al drinken Grieken dat niet. “Thee is voor ouwe mensen”, is je antwoord als je vraagt waarom. Sterke koffie veegt je maag en je darmen schoon, zodat je geen slakken overhoudt, die allerlei nare ziektes veroorzaken. Slappe koffie kan dat niet, dus die drink je eigenlijk zonder reden. Sterke zwarte thee houdt je alert en kritisch en daarom komen mensen in de zuidelijke landen ook veel sneller de straat op om te protesteren tegen de politiek dan de mensen in het noorden. Ze zijn ook veel levendiger en dat komt voor een groot deel door het dieet en ook omdat ze van goed eten houden. Wat ze verder jong, alert en modern houdt, is de krant die ze ‘s ochtends bij de kiosk om de hoek halen en waar ze over discussiëren tijdens het drinken van hun koffie.
Tussen de middag eten mediterrane mensen warm. Tegenwoordig koken ze dat vaak de avond tevoren al, zodat ze niet nóg meer tijd verliezen na een lange werkdag. ‘s Avonds eten ze weer warm, maar wat de meeste noorderlingen niet weten, is dat dat veel eenvoudiger eten is. Ook maken ze salades, die ze in de koelkast zetten en waar ze meermalen van eten. Bij het eten is er brood en salade. Nederlanders denken dat je daar heel dik van wordt, maar dat is niet correct: juist doordat je brood bij het eten neemt, eet je veel minder van het eten zelf en word je níet dik. Salades zorgen voor een goede stoelgang en daar draagt ook de koffie na het eten aan bij. Verder kan ik nog aandragen dat er dagelijks knoflook en uien door het eten gaan.
Wat mediterrane mensen ook vaak een uurtje na het eten doen, is fruit eten. Soms zoetigheid, maar dat is beslist niet iedere dag en áls ze het doen, is het zwaar spul met noten en honingsiroop. Daar eet je niet zoveel van, al zou je willen! Daarom word je er niet zo gauw dik van: het is net als de koffie en de thee intensief spul. Veel noten hebben een helende werking en ze zijn altijd gezond. Het deeg bestaat uit tarwe – ook een helende plant – en olijfolie. Olijfolie helpt bij alle ziektes en is de oerkracht van de mens! Je maag kan het prima verwerken en dus krijg je er nooit darmslakken van of zweren hier en daar. Je wordt er ook niet dik van om die reden. In veel zuidelijke zoetigheid zit naast suiker, olijfolie en boter ook citroensap of geraspte citroenschil. Citroen houdt je bloeddruk laag, omdat hij zorgt dat je aderen niet dichtslibben (trombose). Daarom is dit soort zoetigheid dus wel degelijk gezond! Kijk maar eens naar een cake: daar gaat een heel pak boter in (200 gram) en geen citroen of olijfolie om het vet te compenseren. Zie je nu het verschil?
Er is nog iets: in de mediterrane keuken worden véél tomaten gebruikt en véél soorten peulvruchten. Daar worden vegetarische eenpansgerechten van gestoofd, die door ons niet als ‘soep’ worden gezien trouwens: het zijn stoofpotten. Zo heb je linzen, die volzitten met ijzer, allerlei bonen en andere peulvruchten die volzitten met vitamine B-complex en zwavel, waardoor ze je darmen ook weer goed legen. Gassen ja! Maar als je gezond eet, heb je daar geen last van, dat is de grap. Witte bonen, witte reuzenbonen, witte bonen met een zwart oogje erop, kikkererwten, groene en rode linzen, sperziebonen, doperwten en nierbonen zijn de belangrijkste peulvruchten. Er gaan tomaten in, uien, knoflook, wortels en natuurlijk olijfolie en water. Peper en zout erbij en je hebt een heerlijk bord eten waar je niet dik van wordt, maar dat wel volzit met gezondheid.
Nog één laatste ding: vis. Ik heb niet veel verstand van vis, want mijn moeder hield er niet van en ik ben er daardoor niet mee opgegroeid. Later werd ik vegetarisch en at ik het jarenlang niet. In alle mediterrane landen wordt echter heel veel vis gegeten en dat is goed! In vis zit heel veel vitamine D, tezamen met die Ω-voedingszuren (omega) 3, 6 en 9. Ja, ze zitten er alledrie in, want die horen bij elkaar! Dit geheel verzorgt je kraakbeen overal in je lijf en dat is uiteraard heel gezond. Het zit vooral in vette vis en dat is dan haring, makreel, zalm en paling. Kabeljauw is niet zo vet, maar de gehele vitamine D zit er wel in. Vis is ook een stuk gemakkelijker te verteren voor je maag en darmen dan vlees, dus ik kan je aanraden er zeker eens per week wat van te eten. Voor vegetariërs: vitamine D tezamen met alle omega-vetzuren zit ook rijkelijk in olijfolie, maar je hebt af en toe echt wat vlees en vis nodig.
De geheimen van de mediterrane keuken zijn dus dat je sterke koffie, thee en voeding neemt. Je neemt er geen overdreven hoeveelheden van, hetgeen je bereikt door salades te eten en brood bij de maaltijd. Nog een geheim is dat het basisingrediënt olijfolie een goed verteerbaar vet is en dat er veel citroen gebruikt wordt, dat beschermt tegen hart- en vaatziektes. Knoflook om je maag en darmen goed te ontsmetten na het eten van vlees, uien om te beschermen tegen griep en een loopneus en een lading kruiden, zoals kamillethee en een paar blaadjes laurier door je dagelijkse eten voor een goede stofwisseling. Peper helpt ook om je maag en darmen goed te legen en zeezout helpt tegen depressies en tegen overgewicht. Als laatste eten mediterrane mensen veel fruit, dat ze kracht en een lange jeugd geeft en noten voor seksuele kracht. De mediterrane keuken kent nog meer schoonheden en daarom eindig ik hier met een ‘wordt vervolgd’.
Deel II van deze tweedelige reeks vindt u hier.
